Czy RODO chroni dane osobowe zmarłych?

Czy RODO chroni dane osobowe zmarłych?
Ochrona danych osobowych zmarłych nie wynika wprost z regulacji RODO – Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych nie obejmuje swoim zakresem informacji dotyczących osób, które zmarły. W praktyce oznacza to, że prawo unijne nie narzuca obowiązków w zakresie ochrony danych pośmiertnych, a pozostawia tę kwestię przepisom krajowym i regulaminom poszczególnych instytucji [1][2][3].

RODO a dane osobowe osób zmarłych

Zgodnie z motywem 27 RODO, ochrona przewidziana przez to rozporządzenie dotyczy wyłącznie danych osobowych osób żyjących. Dane po śmierci osoby fizycznej pozostają poza zakresem unijnych przepisów o ochronie danych osobowych [2][3]. Państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą wprowadzać swoje regulacje odnośnie do danych osób zmarłych, jednak poziom tej ochrony różni się w poszczególnych krajach [2][3]. W Polsce dane osobowe osób zmarłych nie są objęte RODO, lecz mogą być chronione innymi przepisami prawa krajowego [1][5].

Krajowe regulacje dotyczące ochrony danych pośmiertnych

W polskim systemie prawnym funkcjonują przepisy odnoszące się do ochrony praw osób zmarłych na mocy Kodeksu cywilnego. Dotyczą one na przykład prawa do czci, pamięci oraz wizerunku, których mogą dochodzić członkowie rodziny zmarłego [5]. Bliscy osoby zmarłej, w określonych przypadkach, mają również prawo do dostępu, sprostowania lub usunięcia jej danych na bazie ustaw szczegółowych oraz prawa cywilnego [1][5]. Dostęp do tych informacji wymaga spełnienia formalnych warunków, m.in. przedstawienia aktu notarialnego lub innego dokumentu potwierdzającego uprawnienia [1].

Proces udostępniania danych osobowych zmarłych jest regulowany także wewnętrznymi przepisami instytucji: domów pogrzebowych, placówek medycznych, sądów czy archiwów [1][5]. Te regulacje mają na celu zachowanie etyki działania oraz ochronę praw osób zmarłych i żyjących [1].

Cel i warunki przetwarzania danych pośmiertnych

Mimo braku ochrony wynikającej z RODO, dane osobowe osób zmarłych są przetwarzane w wybranych sektorach, szczególnie w służbie zdrowia, branży pogrzebowej, sądownictwie i archiwach [5]. Takie przetwarzanie ma zwykle charakter archiwalny, historyczny lub statystyczny [1]. Podczas obsługi tych danych wymagane jest stosowanie technik pseudonimizacji i anonimizacji, co pozwala ograniczyć identyfikowalność i chronić prywatność zarówno osoby zmarłej, jak i osób nadal żyjących, których dane mogą być powiązane z danymi pośmiertnymi [1].

Duże znaczenie ma równowaga między zachowaniem godności osoby zmarłej a interesem publicznym czy społecznym, np. w przypadku dostępu do dokumentacji historycznej lub genealogicznej [5]. W tych procesach nadzór sprawują takie organy jak Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO), prokuratura czy policja [1].

Praktyka i wyzwania związane z dostępem do danych zmarłych

W Polsce nie istnieją precyzyjne statystyki dotyczące przetwarzania danych osób zmarłych, jednak obserwuje się wzrost zainteresowania ich ochroną prawną [4]. W praktyce często pojawiają się problemy w pozyskiwaniu danych osoby zmarłej przez jej rodzinę, głównie ze względu na rozbieżności interpretacyjne oraz obciążenia formalne [4]. W efekcie trwają prace nad uproszczeniem i ujednoliceniem przepisów krajowych, które regulowałyby kwalifikacje uprawnionych osób i sposób udostępnienia danych pośmiertnych [4].

Należy zaznaczyć, że przetwarzanie danych osobowych zmarłych niesie też ryzyko naruszenia praw osób żyjących powiązanych z nimi, np. rodzin. Kwestia ta jest szczególnie istotna w sytuacjach, gdy w dokumentach lub archiwach przechowywane są informacje zarówno dotyczące zmarłego, jak i jego bliskich [4][6].

Podsumowanie: Czy dane osobowe zmarłych są chronione?

RODO nie obejmuje ochroną danych osobowych osób zmarłych [1][3][5]. Odpowiedzialność za ochronę takich danych spoczywa głównie na przepisach krajowych oraz wewnętrznych regulacjach instytucji. Kluczową rolę odgrywają w tej kwestii Kodeks cywilny oraz zasady etyki zawodowej, które pozwalają na dochodzenie ochrony dóbr osobistych, takich jak cześć, pamięć i wizerunek zmarłego, przez jego rodzinę [1][5]. Dostęp do informacji o zmarłych jest możliwy po spełnieniu określonych formalności i podlega kontroli uprawnionych organów [1][5]. Przy przetwarzaniu tych danych szczególną ostrożność należy zachować wobec praw osób żyjących powiązanych ze zmarłymi [4][6].

Źródła:

1. https://witalni.pl/baza_wiedzy/czy-rodo-dotyczy-zmarlych-ochrona-danych-posmiertnych-w-polsce/
2. https://www.poradyodo.pl/ado/rpo-ujawnienie-danych-osobowych-przed-smiercia-podlega-rodo-12446.html
3. https://ilawit.rodo.ostrowski.legal/dane-osobowe-na-nagrobkach-d91/
4. https://gdpr.pl/problematyczny-dostep-do-danych-osob-zmarlych
5. https://rodo-online.eu/rodo-a-dane-osob-zmarlych-co-warto-wiedziec/
6. https://kancelariawyrzykowscy.pl/blog-jst/dane-osobowe-osob-zmarlych-a-rodo-przetwarzanie-w-praktyce/