Czego nauczyciel nie może według RODO?

Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych (RODO) wprowadziło szereg ograniczeń i obowiązków w zakresie przetwarzania danych osobowych, które dotyczą również nauczycieli i placówek oświatowych. Nauczyciele muszą przestrzegać przepisów RODO podczas codziennej pracy z uczniami, rodzicami i innymi pracownikami szkoły. Jakich działań nauczyciel nie może podejmować zgodnie z RODO? Poniżej przedstawiamy najważniejsze ograniczenia i zasady.

Zakaz monitoringu nauczycieli podczas pracy

Monitoring wizyjny w szkołach podlega ścisłym regulacjom prawnym. RODO jednoznacznie zabrania wykorzystywania kamer do nadzorowania pracy nauczycieli. Jest to istotne ograniczenie, które chroni prywatność kadry pedagogicznej w miejscu pracy.

Przepisy są w tej kwestii bardzo precyzyjne – kamery nie mogą być instalowane w następujących miejscach:
– salach lekcyjnych (klasach)
– pokojach nauczycielskich
– gabinetach specjalistów (psychologa, pedagoga)
– toaletach
– szatniach

Jedyny wyjątek stanowią sytuacje szczególnie uzasadnione, jednak nawet wtedy muszą zostać zastosowane odpowiednie techniki uniemożliwiające rozpoznanie osób przebywających w monitorowanych pomieszczeniach [1]. Taki wyjątek wymaga jednak solidnego uzasadnienia i zastosowania dodatkowych zabezpieczeń.

Ograniczenia w przetwarzaniu danych wrażliwych

Przetwarzanie danych wrażliwych uczniów przez nauczycieli podlega specjalnym ograniczeniom. RODO wyraźnie zakazuje przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych, do których zaliczają się informacje o:

– pochodzeniu rasowym lub etnicznym
– poglądach politycznych
– przekonaniach religijnych lub światopoglądowych
– danych genetycznych i biometrycznych
– stanie zdrowia
– seksualności lub orientacji seksualnej

Nauczyciel nie może gromadzić, przechowywać ani udostępniać takich informacji, chyba że spełnione są określone warunki przewidziane w przepisach [1]. Oznacza to, że przetwarzanie danych wrażliwych jest dozwolone tylko w wyjątkowych, ściśle określonych przypadkach.

Udostępnianie informacji osobom nieupoważnionym

Jednym z kluczowych ograniczeń wynikających z RODO jest zakaz udostępniania danych uczniów osobom nieupoważnionym. Nauczyciele nie mogą przekazywać informacji o uczniach osobom trzecim bez odpowiedniej podstawy prawnej.

W praktyce oznacza to, że:
– Nauczyciel nie może omawiać postępów ucznia z osobami innymi niż rodzice lub prawni opiekunowie
– Informacje o uczniu nie mogą być przekazywane innym rodzicom
– Dane kontaktowe uczniów i rodziców nie mogą być udostępniane bez ich zgody

Warto jednak zaznaczyć, że w sytuacjach nagłych, gdy zagrożone jest zdrowie lub życie ucznia, nauczyciel może udzielić niezbędnych informacji rodzicom lub odpowiednim służbom [1]. Jest to zgodne z zasadą ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą.

Obowiązek informacyjny i zasady zabezpieczenia danych

Zgodnie z RODO, nauczyciele są zobowiązani do ochrony danych osobowych uczniów. Oznacza to, że nie mogą:

– Przechowywać danych uczniów w niezabezpieczonych miejscach
– Zostawiać dokumentów zawierających dane osobowe w miejscach dostępnych dla osób nieupoważnionych
– Przenosić danych na niezabezpieczonych nośnikach (np. pendrive bez szyfrowania)
– Ignorować obowiązku informacyjnego wobec uczniów i rodziców

Szkoły muszą spełnić obowiązek informacyjny, czyli poinformować, jakie dane są zbierane, w jakim celu i na jakiej podstawie prawnej [1]. Nauczyciele, jako osoby przetwarzające dane w imieniu szkoły, są zobowiązani do przestrzegania tych zasad.

Co nauczyciel może, a czego nie może według RODO?

Wbrew powszechnym mitom, RODO nie zabrania wszystkiego. Na przykład, czytanie ocen na głos w klasie nie jest zabronione przez RODO, ponieważ oceny nie są uznawane za dane wrażliwe [2]. Jest to istotna informacja dla nauczycieli, którzy często obawiają się, że takie działanie narusza przepisy.

Natomiast nauczyciele muszą pamiętać, że:
– Nie mogą publikować list z wynikami egzaminów zawierających pełne imiona i nazwiska bez odpowiedniego zabezpieczenia
– Nie mogą wykorzystywać danych uczniów do celów innych niż edukacyjne
– Nie mogą ignorować prawa uczniów i rodziców do dostępu do danych, ich sprostowania czy usunięcia

Rola inspektora ochrony danych w szkole

W kontekście RODO warto wspomnieć o roli inspektora ochrony danych (IOD), którego dyrektor szkoły ma obowiązek wyznaczyć. Co istotne, dyrektor nie może pełnić tej funkcji osobiście, gdyż prowadziłoby to do konfliktu interesów [1].

Inspektor ochrony danych pełni kluczową rolę w monitorowaniu przestrzegania przepisów RODO w szkole. Informuje dyrektora i pracowników o ich obowiązkach oraz stanowi punkt kontaktowy dla uczniów, rodziców i nauczycieli w kwestiach związanych z ochroną danych [1].

Nauczyciele powinni konsultować z IOD wszelkie wątpliwości dotyczące przetwarzania danych osobowych uczniów, aby uniknąć potencjalnych naruszeń przepisów RODO.

Tajemnica nauczycielska a RODO

Interesującym aspektem pracy nauczyciela w kontekście RODO jest tzw. tajemnica nauczycielska. Warto podkreślić, że nauczyciel nie jest zobowiązany do zachowania poufności w sytuacjach, gdy zagrożone jest zdrowie ucznia [3].

Oznacza to, że jeśli nauczyciel zauważy niepokojące zachowania ucznia (np. samookaleczanie, objawy przemocy domowej, myśli samobójcze), ma prawo a nawet obowiązek poinformować o tym odpowiednie osoby lub instytucje, nawet jeśli wiąże się to z ujawnieniem pewnych danych osobowych.

RODO nie stoi w sprzeczności z obowiązkiem zapewnienia uczniom bezpieczeństwa i ochrony ich zdrowia, który jest jednym z podstawowych zadań nauczyciela.

Praktyczne aspekty stosowania RODO w codziennej pracy nauczyciela

W codziennej pracy nauczyciela pojawiają się różne sytuacje, które wymagają uwzględnienia przepisów RODO. Jednym z praktycznych przykładów jest publikowanie list zastępstw.

Udostępnianie list zastępstw zawierających imiona i nazwiska nauczycieli jest dozwolone, o ile informacje te są ograniczone do niezbędnego minimum [1]. W praktyce oznacza to, że na liście zastępstw mogą znaleźć się tylko te dane, które są konieczne do prawidłowej organizacji pracy szkoły.

Nauczyciele muszą pamiętać, że przepisy RODO są ściśle powiązane z prawem oświatowym, które określa cele i sposoby przetwarzania danych w szkołach [1]. Oznacza to, że ich działania muszą być zgodne z obydwoma aktami prawnymi.

Podsumowanie ograniczeń RODO dla nauczycieli

Podsumowując, nauczyciel według RODO nie może:
– Być monitorowany przez kamery podczas wykonywania obowiązków służbowych
– Przetwarzać danych wrażliwych uczniów bez odpowiedniej podstawy prawnej
– Udostępniać informacji o uczniach osobom nieupoważnionym
– Ignorować obowiązków związanych z zabezpieczeniem danych osobowych
– Przetwarzać danych uczniów w celach niezwiązanych z edukacją

Jednocześnie nauczyciel ma prawo czytać oceny na głos, podejmować działania w celu ochrony zdrowia ucznia oraz korzystać z danych osobowych w zakresie niezbędnym do realizacji zadań edukacyjnych.

RODO wprowadza szereg wymagań i ograniczeń, ale nie uniemożliwia nauczycielom wykonywania ich podstawowych obowiązków. Kluczowe jest zrozumienie przepisów i świadomość, jak stosować je w praktyce szkolnej.

Źródła:
[1] https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1266278,wszystko-o-rodo-w-szkole.html
[2] https://activenow.io/czytanie-ocen-na-glos-rodo/
[3] https://www.prawo.pl/oswiata/rodo-a-tajemnica-nauczyciela,408080.html